Ratunku, chyba mam za mało mleka!!

Jeżeli karmisz piersią i nagle w głowie pojawia się myśl: „O nie! Mam za mało mleka!”, to mam dla Ciebie kilka wskazówek jak sprawdzić czy faktycznie tak jest.

Pamiętaj, że najlepiej rozwiać obawy rozmawiając na spotkaniu indywidualnym z IBCLC.

WPIS AKTUALNY 2025

Wieczorny niedobór pokarmu – trudność którą zgłasza wiele mam, a która… nie istnieje. Jeżeli  masz wrażenie, że w nocy czy wieczorem brakuje Ci mleka i chcesz dokarmiać dziecko, to przeczytaj ten post:

Jeżeli masz wrażenie, że z dnia na dzień kończy Ci się mleko i z dnia na dzień nagle jest go mniej, to warto sprawdzić czy jednak nie jest to tylko wrażenie albo czy nie stało się coś co nas do tej zmniejszonej produkcji pchnęło. Wszystkie możliwe opcje rozpisałam tutaj:

Czy są zachowane wskaźniki skutecznego karmienia piersią? Czy wiesz jak je sprawdzić?

Samodzielnie możesz sprawdzić następujące wskaźniki:

Czy dziecko robi kupkę:

• 1–2 doba:  smółka (ok. 2-4 kupek)
• 3–4 doba:  3–4 kupki przejściowe zielono-żółte dziennie (może być ok 2-5 jeżeli są spore ilości kupki, na tym etapie objętość kupki zaczyna wzrastać)
• 4-7 doba: 2-6 kupek dziennie, które są coraz obfitsze.
• 1 – 6 tygodni:  3–8+ kupki dziennie, w kolorze żółtym, musztardowym, wodniste lub śluzowate, czasem grudkowate jak jajecznica, są bardzo obfite
• 6 tygodni do 6 miesięcy:  3-5+ i kupka może pojawiać się raz na kilka dni (po 6 tygodniu kupka już nie jest obiektywnym wskaźnikiem karmienia piersią)

Jak powinna wyglądać kupka? Zobacz tutaj:

Jedna kupka powinna być wielkości minimum pięciozłotówki. Jeżeli masz dziecko przed 6 tygodniem życia, które nie zrobiło w ciągu doby kupki ani razu, to powinien zobaczyć je specjalista.

Czy dziecko robi siusiu?

Siusiu jest zawsze wskaźnikiem ważnym, bo jeżeli nie ma go tyle ile trzeba to może to być spowodowane przez zbyt małą podaż mleka i odwodnienie. Jedno siusiu to tyle samo co ok. 2-4 łyżek wody (wlej sobie do pampersa czystego 2-4 łyżki wody i zważ sobie tą pieluszkę w rękach „na czuja” lub na wadze „na masę”).

• 1–2 doba:  1–2 mokre pieluszki dziennie
• 3–7 doba:  ok. 4–6 mokrych pieluszek dziennie
• 8 doba – 6 tydzień:  ok. 8 mokrych pieluszek dziennie
• 6 tydzień: ok. 6 mokrych pieluszek dziennie

Maluch przybiera na wadze (jest to średnia dla dzieci na 50 centylu, a do pełnej oceny należy też włączyć pomiary długości ciała na prosto nie „po zgięciach”)

•  26–31 g dziennie w pierwszym kwartale
• 17–18 g dziennie w drugim kwartale
• 12–13 g dziennie w trzecim kwartale
• 9 g dziennie w czwartym kwartale

lub

• 182–217 g/tydz. w pierwszym kwartale
• 119–126 g/tydz. w drugim kwartale
• 84–91 g/tydz. w trzecim kwartale
• 63 g/tydz. w czwartym kwartale

Przybieranie na wadze w pierwszym roku życia dziecka dla dzieci między 25 a 75 centylem (do pełnej oceny należy też włączyć pomiary długości ciała na prosto nie „po zgięciach„)

• Tydzień 1:           utrata wagi po urodzeniu
• Tydzień 2:           powrót do wagi urodzeniowej (28g/dobę)
• Tydzień 3 i 4:      240-270 g na tydzień
• 2 miesiąc:            210-300 g na tydzień
• 3 miesiąc:            150-210 g na tydzień
• 4 miesiąc:            120-180 g na tydzień
• 5 miesiąc:              90-150 g na tydzień / 360-660 g na miesiąc
• 6 miesiąc:              60-120 g na tydzień / 270-540 g na miesiąc
• 7 i 8 miesiąc:      210-480 g na miesiąc
• 9-12 miesiąc:     120-390 g na miesiąc

Pozostałe wskaźniki

Noworodek  i niemowlę zgłasza się do piersi od 8 do 12 razy w ciągu doby, co najmniej raz w nocy.

Jeżeli pozostałe wskaźniki są zachowane (kupka, siusiu i masa ciała), to sporadyczne przerwy dłuższe niż 3h mogą się zdarzyć ale trzeba pamiętać, że jest to sytuacja okazjonalne a nie stała.

Dziecko do 6-8 tygodnia życia powinno być co najmniej raz na dobę karmione w nocy bez nocnych przerw dłuższych niż 3-4h (w zależności od masy dziecka i jego rozwoju). W okresie stabilizacji laktacji przerwy powyżej 3 godziny mogą negatywnie wpływać na późniejszą regulację laktacji i przyrosty dziecka.

Jeżeli Twój noworodek przesypia regularnie dłuższe przedziały czasowe, to trzeba go aktywizować do karmienia piersią dla jego zdrowia i dla dobra laktacji oraz pokazać się z nim u IBCLC/położnej/CDL/pediatry.

Karmienie trwa średnio od 5 do 45 minut

Noworodki często zgłaszają się do piersi na dłużej, niemowlaki i starszaki często poradzą sobie bardzo szybko. Niektóre dzieci jedzą zawsze po kilka minut a pierś jest tylko „podajnikiem mleka” inne rozkoszują się każdą minu… godziną, leżą przy piersi i regulują ciało i emocje. Ważne, że te karmienia dłuższe czy krótsze, są zawsze związane z PRAWIDŁOWYMI PRZYROSTAMI I ZACHOWANYMI WSKAŹNIKAMI KARMIENIA. Krótkie karmienia i słabe przyrosty albo długie karmienia i słabe przyrosty są czerwoną flagą!

Dziecko podczas karmienia jest skupione na karmieniu. Nie odrywa się, nie szarpie się, nie siorbie, nie cmoka, nie wyciąga ani nie podgryza brodawki. Jedyne, co słuchać, to miarowe pobieranie pokarmu… chyba że…

Niekóre noworodki będą przy piersi bardzo aktywne, będą pierś puszczać, łapać, uczyć się przystawiania. Dlatego nie oczekuj od pierwszego dnia spokojnych, nienerwowych karmień, a raczej całego spektrum nauki ssania piersi (dziecka) oraz przystawiania do piersi (Twojej).

W czasie karmienia dziecko powinno mieć szeroko otwartą buzię i szczelnie obejmować większą część otoczki brodawki. Dolna warga dziecka powinna być lekko wywinięta, a górna odchylona w szerokim rozwarciu. Ale… nie musi tak być, bo czasem dzieci bez tzw. glonojada i warg wywiniętych pod sam nos mają wargi jakby wąskie czy wciągnięte do wewnątrz i… najadają się. Znów o tym czy jest to ok czy nie powiedzą Ci Wskaźniki karmienia oraz Twoje odczucia przy piersi.

Na początku karmienia dziecko wykonuje kilka szybkich ruchów buzią, żeby zainicjować wypływ pokarmu. A potem przechodzi do powolnego rytmicznego ssania i połykania. Chyba, że to ssanie i połykanie nie jest tak do końca rytmiczne – część dzieci ssie pierś w sposób bardziej lub mniej zdezorganizowany. To czy jest to problem powiedzą Ci… ZGADŁAŚ! Wskaźniki skutecznego karmienia!

Czy pozycja dziecka przy piersi jest wygodna i optymalna. Jeżeli masz noworodka to:

• Najlepszą pozycją dla dziecka jest pozycja biologiczna, na której maluch opiera się ciałem na Twoim ciele.
• Brzuch dziecka jest skierowany do Twojego brzucha
• Plecy dziecka nie są skierowane w dół i maluch nie musi walczyć grawitacją
• Nie trzymasz dziecka mocno za kark ani za tył głowy przyciskając go do piersi. Dziecko musi mieć swobodną możliwość manipulowania swoją głową i dlatego nie powinno leżeć na płasko na poduszce ani na twoim ręku plecami do dołu, tylko powinno być oparte brzuszkiem o twoje ciało.
• Przystawiasz dziecko do piersi (nakładasz dziecko na siebie) a nie pierś do dziecka.

Trzymanie noworodka za kark uruchamia odruch, który w uproszczeniu, ciągnie głowę dziecka od piersi do tylu, a jak dziecko ma w ustach pierś to głowa się ciągnie do tyłu z piersią… sama wiesz co to może oznaczać.

Trzymając noworodka za kark działamy wbrew jego odruchom i utrudniamy przystawianie do piersi. Głowa dziecka w sytuacji nacisku od karku odgina się do tylu – od piersi. To sprzyja spłycaniu uchwytu brodawki i dziecko zamiast ssać pierś walczy ze swoimi naturalnymi odruchami i grawitacją. Ciągnie pierś od ciała mamy w dół.

Jeżeli masz poduszkę, to pamiętaj, że ona jest do podparcia dla Ciebie, Twoich ramion i dłoni, a nie dla pleców dziecka ( i wystarczy ci zwykła poduszka do spania). Ciężar dziecka ma spoczywać na ciele mamy, a nie na poduszce.

Poduszkę układamy dla siebie, ona ma odciążać nasze ręce.

Dziecko nie leży na poduszce.

Jeżeli dziecko położymy na poduszce (na plecach na płasko) to jest to niestabilna pozycja dla dziecka, która znowu uruchamia jego odruchy walki z grawitacja i uniemożliwia efektywne pobieranie pokarmu. Całe ciało dziecka powinno opierać się na ciele matki. Najlepiej brzuchem do brzucha matki.

Przy przystawianiu dziecka do piersi zawsze najlepiej zacząć od pozycji biologicznej – startowej – i pamiętać że ona NAJLEPIEJ i NAJEFEKTYWNIEJ wspiera proces laktacji oraz samo dziecko w transferze mleka z piersi do buzi malucha!

Nie odciągam tyle mleka, żeby dziecko się najadało!

Na jedno odciąganie, jeżeli dopiero zaczęłaś odciągać mleko, może pojawić się tylko ok. 30 ml z jednej piersi, a i to też tylko pod warunkiem, że odciągasz o odpowiedniej porze, odciągasz efektywnie, masz dobrze dobrany sprzęt.

Pamiętaj, że używanie odkupionego laktatora od innej mamy może zmniejszać jego efektywność bo nie wiesz czy laktator nadal jest na gwarancji (jeżeli ma więcej niż 2 lata to pewnie już nie działa tak dobrze jak powinien) oraz czy są wymienione wszystkie części, które trzeba wymienić (membrana, zaworek, lejki).

To ile mleka odciągasz może zależeć od etapu laktacji, wieku dziecka, pory dnia, od tego czy stosujesz dobry sprzęt i kompresję piersi itd. A nie od tego ile masz faktycznie mleka w piersi. LAKTATOREM NIE MIERZYMY POZIOMU PRODUKCJI MLEKA!

Masz poczucie, że dziecko odrzuca pierś!

Być może spotkał Cię właśnie strajk laktacyjny! Jest to dość częste zjawisko. Możesz o nim poczytać tutaj:

Jedna pierś czy dwie na jedno karmienie?

Tutaj też często pojawia się wątpliwość czy dziecko się najada ze względu na to, że np. chce jeść tylko z jednej piersi. Albo często budzi się na pierś w nocy. Jeden z powodów dla których tak się dzieje, to zdolność Twoich piersi do przechowywania pokarmu. O tym jak wpływa ona na karmienie jedną lub dwoma piersiami poczytasz tutaj:

Ta zdolność przechowywania różni się między mamami i czasem nawet między piersiami.

Korczak kiedyś napisał: „Nie: jak często karmić, a: ile razy na dobę.Tak postawione pytanie daje matce swobodę: niech sama rozłoży godziny, jak lepiej dla niej i dla dziecka. Ile razy dziecko ssać powinno na dobę? Od czterech do piętnastu. Jak długo leżeć przy piersi? Od czterech minut do trzech kwadransów i dłużej.Jak można bez matki i dziecka dawać przepisy? „Pięć racji na dobę po dziesięć minut każda” to schemat.” – te słowa po dziś dzień są prawdziwe!

Trudno się z Korczakiem nie zgodzić, bo dziecko to nie jest tabela, nie jest takie samo jak inne dziecko, mama każda jest inna i inaczej karmi, mimo że piersią.  Każde dziecko inaczej pobiera pokarm z piersi mamy. 

Niektóre dzieci najadają się szybko – inne potrzebują więcej czasu żeby się najeść. Jest to zależne od prędkości opróżniania żołądka, która jest dla każdego dziecka indywidualna, kompozycji mleka mamy, która różni się u każdej kobiety, odruchu oksytocynowego. 

Każda kobieta ma inny gruczoł – jedne mamy mają gruczoł bardzo rozłożysty a w pęcherzykach na karmienie mieści się więcej mleka kiedy gruczoł zapełnia się między karmieniami, a inne mamy mają gruczoł mniej rozbudowany (nie chodzi o wielkość piersi tylko np. liczbę pęcherzyków, laktocytów, receptorów i sieć kanalików).

Ale czy jak wydaje mi się, że mam za mało mleko to powinnam podawać zawsze drugą pierś?

I tak i nie.

Po pierwsze jak masz STWIERDZONĄ zbyt niską produkcję lub są realne problemy z pokarmem (poczytaj to co napisałam wyżej o wskaźnikach), to najważniejsza jest ocena techniki karmienia bo ona odpowiada prawie najczęściej za to, że produkcja jest niewystarczająca. Może to ocenić IBCLC/położna/CDL

Niektóre analizy zbadały, że 13% dzieci regularnie je z obu piersi, 30% regularnie je z jednej, a 57% je… różnie, raz tak a raz inaczej.

Operując taką liczbą zmiennych jasne jest, że rekomendując sztywny schemat: jedna pierś-jedno karmienie lub jedno karmienie-dwie piersi, nie do końca trafimy poprawnie do każdego dziecka i mamy. Raczej do żadnego… 

Nie ograniczaj samodzielnie dziecku czasu przy piersi.

Nie odstawiaj dziecka od piersi po 15 minutach. Wiem, że mamy często słyszą od osób nieznających się na laktacji, że trzeba karmić „po 15 minut na jedną stronę”. Tak nie jest. Karmienie z jednej piersi może trwać od 5 do 45 minut. To jest szeroka norma. 15 minut na jedną stronę to naleciałości z lat 80-90  i są one już nieaktualne.

Dzieci które są przy piersi dłużej i te które są krócej, jeżeli karmienie jest efektywne, otrzymują na dobę taką samą ilość mleka i taką samą ilość tłuszczu w mleku. Dziecka nie trzeba “przetrzymywać przy piersi” żeby zjadło bardziej kaloryczny pokarm, ani ograniczać karmienia żeby “nie przekarmić”. Aktualna wiedza na temat karmienia dzieci pokazuje, że te tabelki wymyślone na początku XX w nie są adekwatne do naturalnego sposobu karmienia niemowląt ludzkich.

Ponadto ludzie należą do ssaków noszących swoje młode a ich system produkcji mleka jest nastawiony na częste karmienia, częściej niż co 4 h. Takie ssaki jak ludzie produkują pokarm o niskiej zawartości białka i tłuszczu co ukierunkowuje na sposób karmienia – częsty i na żądanie malucha.

Sztywne ramy czasu karmienia negatywnie wpływają na proces karmienia piersią oraz przyrosty dzieci.

Badania pokazują, że dziecko może zjeść ok. połowę potrzebnego pokarmu już w 2 minuty, a w 5 minut nawet i 80-90% potrzebnego pokarmu. Karmienie może wg UNICEF trwać od 5 do 45 minut (chociaż niektóre źródła mówią o tym, że może trwać nawet i 67 minut). Ważne jest to, że jest to średnia -czyli długość karmienia jest rozłożona w ciągu dnia różnie.

Średnio możesz założyć, że:

• Jedno karmienie to karmienie z jednej, dwóch (sparowane karmienie) lub “trzech” piersi (skumulowane karmienie) jeżeli nie minęło 30 minut.
• Jeżeli między jednym a drugim karmieniem minie 30 minut jest to już kolejne karmienie.

Karmień w czasie doby może być od 7 do 16. Najbardziej popularna “norma” to CO NAJMNIEJ 8-12 aktywnych karmień odżywczych. I znowu – to jest pewna średnia i jest zależna od wielu zmiennych.

Często znajdziesz też informacje o „fazach mleka” czyli, że niby mleko wypływa jakimiś fazami i jedna jest lepsza a druga gorsza. Nie!

• Mleko mamy w 87% składa się z wody (ale wodą nie jest!)
• Węglowodany stanowią ok. 7% mleka mamy
• Białka to ok. 1% mleka mamy
• Tłuszcze to ok. 3-5% mleka mamy

Mleko pod kątem chemicznym jest emulsją i składa się z dwóch faz (Nie pomyl tego z dawnym nazewnictwem fazy wypływania mleka – to jest coś całkowicie innego! Nie ma I i II fazy wypływania mleka! Raczej wyobraź sobie dwufazowy płyn do demakijażu – o takich fazach piszę!)

• faza tłuszczowa
• faza wodna

PAMIĘTAJ, że nie produkujesz różnego rodzaju mleka! Jest jedno mleko! Mleko które produkujesz jest tak samo dobre na początku i końcu karmienia. Nie produkujesz najpierw „picia” a potem „obiadu”!

Te fazy produkowane są jednocześnie, ale nie łączą się idealnie w jedną całość. Dlaczego?

Obie części mleka są potrzebne, bo dla niektórych składników odżywczych jest potrzebny nośnik „tłuszczowy” (np. witamina A, witamina D, beta karoten, witamina E, witamina K) a dla innych „wodny” (np. Tiamina, Ryboflawina, Niacyna, Kwas foliowy, witamina B6, B 12, kwas askorbinowy itd.) Jeżeli mleko nie miałoby takiego składu to dziecko nie mogłoby dostać wszystkiego czego potrzebuje!

Węglowodany dostarczają do organizmu dziecka ok. 40% niezbędnej energii a tłuszcze około 50%. Obie części mleka są odżywcze, obie części mleka są ważne i obie części mleka może i powinno dostać dziecko.

Wracamy do tego czy karmić z jednej czy z dwóch piersi:

Badania pokazują, że dziecko powinno być karmione z jednej piersi aż do momentu kiedy samo zakończy karmienie. Jeżeli po wypuszczeniu przez dziecko piersi z buzi zauważysz, że dziecko jeszcze szuka, to można podać drugą pierś. Następne karmienie wtedy zaczynamy od tej drugiej piersi. Większość mam wypracowuje swój system karmienia z jednej lub dwóch piersi.

Warto jednak przy początkowej fazie laktacji czyli pierwsze 6-8 tygodni oferować drugą pierś, żeby szybciej pobudzić gruczoł i ustabilizować laktację, ale nie jest to wcale konieczne!

Główne zasady to:

• karm dziecko na żądanie

• nie zmieniaj sama stron karmienia dopóki dziecko się nie naje i samodzielnie nie wypuści piersi (jedno karmienie może trwać od 5-45 minut)

A jeżeli są problemy z produkcją mleka albo przybieraniem na masie?

Często wtedy dostaniesz poradę, żeby odciągać pierwszy pokarm przed karmieniem bo jest mało kaloryczny i mało treściwy (nieprawda!) lub żeby przeciągać dziecka czas przy piersi żeby dotrwało do kalorycznego tłustego pokarmu (też nieprawda!).

Jak już wiecie węglowodany dostarczają do organizmu dziecka ok. 40% niezbędnej energii a tłuszcze około 50%, a mleko zarówno na końcu jak i na początku karmienia jest treściwe, kaloryczne i dostarcza składniki odżywcze.

Przy problemach z laktacją liczy się ilość mleka. Najlepiej jak dziecko dostanie więcej objętości mleka niż jak miałabyś się zastanawiać czy to będzie mleko bardziej „z końca piersi” niż z „początku”.

Dlatego jak są problemy to, możesz wtedy zastosować metodę częstego zmieniania piersi, szczególnie jak masz problem ze śpiochatym i mało aktywnym dzieckiem przy piersi oraz dokładać do każdego karmienia kompresję.

Powyżej znajdziesz mój vlog tym jak zwiększyć ilość mleka.

Pamiętaj, że dziecko dostaje z mleka zarówno na początku jak i na końcu karmienia dużo kalorii więc możesz zastosować taki sposób (pamiętaj że nie dla każdego dziecka będzie to dobry sposób i zawsze najpierw trzeba indywidualnie ocenić karmienie i ew problemy):

• przystawić dziecko do piersi, niech pobudzi wpływ, niech łyka aktywnie,
• zastosuj kompresję,
• jak zauważysz, że po czasie intensywnego pobierania pokarmu z kompresją dziecko zwalnia trochę, to zaoferuj mu druga pierś.
• Jak z drugiej po chwili aktywnego karmienia z kompresją dziecko znów zacznie zwalniać lub podsypiać, to przystaw dziecko z powrotem do pierwszej piersi itd..
• Przy każdym przystawianiu do piersi stosuj kompresję piersi.  

Dzięki temu dziecko będzie miało dostęp do mleka które szybko płynie, zwiększy swoją aktywność przy piersi oraz ilość pobieranego pokarmu. Mleko które tak dziecko dostaje jest też odżywcze, kaloryczne i sycące!

Pamiętaj, że mleko produkuje się szybciej i ma większą zawartość tłuszczu wtedy, kiedy pierś jest opróżniana często! Jeżeli chcesz przyspieszyć produkcję to częste przystawianie do piersi i karmienie w krótkich odstępach czasowych lepiej wspierają produkcję! Karm więc na żądanie, często, oferuj drugą pierś a jak się uda to i pierwszą po raz drugi oraz stosuj kompresję piersi, żeby produkcja mleka wzrastała.

Unikaj odstępów dłuższych niż 4-5h między karmieniami i zadbaj o co najmniej jedno karmienie nocne.

Pamiętaj żeby dokarmianie odbywało się drenem przy piersi a jeżeli musisz lub chcesz podać czymś innym to najlepiej z kubeczka lub łyżeczką (butelka to wybór ostateczny) a karmienie które nie odbywa się przy piersi zastępować sesją odciągania ręcznego lub laktatorem.

Pamiętaj, że materiał ten ma charakter informacyjny i w celu opracowania indywidualnej porady i oceny należy spotkać się indywidualnie z IBCLC lub CDL.

źródła:

Kent, . C. (2006). Volume and Frequency of Breastfeedings and Fat Content of Breast Milk Throughout the Day. PEDIATRICS, 117(3), e387–e395. doi:10.1542/peds.2005-1417
10.1542/peds.2005-1417

Kent, J. C., Hepworth, A. R., Sherriff, J. L., Cox, D. B., Mitoulas, L. R., & Hartmann, P. E. (2013). Longitudinal Changes in Breastfeeding Patterns from 1 to 6 Months of Lactation. Breastfeeding Medicine, 8(4), 401–407. doi:10.1089/bfm.2012.0141 10.1089/bfm.2012.0141

Woolridge MW, Ingram JC, Baum JD. Do changes in pattern of breast usage alter the baby’s nutrient intake? Lancet. 1990 Aug 18;336(8712):395-7. doi: 10.1016/0140-6736(90)91943-5. PMID: 1974942.

Lawrence, Ruth, A. and Robert M. Lawrence. Breastfeeding. Available from: Elsevier eBooks+, (9th Edition). Elsevier – OHCE, 2021.

Casiday RE, Wright CM, Panter-Brick C, Parkinson KN. Do early infant feeding patterns relate to breast-feeding continuation and weight gain? Data from a longitudinal cohort study. Eur J Clin Nutr. 2004 Sep;58(9):1290-6. doi: 10.1038/sj.ejcn.1601964. PMID: 15054405.

Hörnell, A., Aarts, C., Kylberg, E., Hofvander, Y., & Gebre-Medhin, M. (2007). Breastfeeding patterns in exclusively breastfed infants: a longitudinal prospective study in Uppsala, Sweden. Acta Paediatrica, 88(2), 203–211. doi:10.1111/j.1651-2227.1999.tb01083.x 10.1111/j.1651-2227.1999.tb01083.x

Newman, Dr Jack. Breastfeeding: Empowering Parents, Interactive version 

Young, Charlotte. Why Breastfeeding Matters (Pinter & Martin Why It Matters Book 7) . Pinter & Martin.
Kendall-Tackett, Kathleen. Breastfeeding Doesn’t Need to Suck (APA LifeTools Series) American Psychological Association. 

Kent, J. C. (2006). Volume and Frequency of Breastfeedings and Fat Content of Breast Milk Throughout the Day. PEDIATRICS, 117(3), e387–e395. doi:10.1542/peds.2005-1417

Geddes DT, Gridneva Z, Perrella SL, Mitoulas LR, Kent JC, Stinson LF, Lai CT, Sakalidis V, Twigger AJ, Hartmann PE. 25 Years of Research in Human Lactation: From Discovery to Translation. Nutrients. 2021 Aug 31;13(9):3071. doi: 10.3390/nu13093071. PMID: 34578947; PMCID: PMC8465002.

Breastfeeding and Breast Milk – From Biochemistry to Impact: A Multidisciplinary IntroductionEvidence-Based Reference Book: a Key Resource for Decision Makers and Practitioners.

Marasco, Lisa; Marasco, Lisa. Making More Milk: The Breastfeeding Guide to Increasing Your Milk Production, Second Edition . McGraw Hill LLC.