Nowe polskie zalecenia żywieniowe dla mam karmiących piersią | 2023

Ukazały się nowe, polskie zalecenia żywieniowe dla mam karmiących piersią. 1

Zalecenia mówią o tym, żeby podaż energii z diety była nie niższa niż 1800 kcal, i zaznaczają, że przy ok. 1500 kcal produkcja mleka może już wyraźnie zwalniać. Dlatego nie rekomenduje się utraty masy ciała w czasie karmienia piersią przy pomocy środków farmakologicznych oraz restrykcyjnych lub niedoborowych diet. Na dobę do produkcji mleka mama potrzebuje dostarczyć ze swojej diety dodatkowo ok 500 kcal a ok 170 kcal powinno pochodzić z zapasów mamy.

U kobiet szczuplejszych dodatkowa podaż może być wyższa.

Po 6 miesiącu ta podaż nadal jest wyższa niż przed ciążą i wynosi dodatkowo ok 400kcal. (Od siebie dodam, że karmienie piersią to nie spalanie kalorii – karmienie piersią wymaga dodatkowej energii!!)

Zapotrzebowanie energetyczne kobiet karmiących bliźnięta jest podobne do ogólnie zalecanych, jednak od 2. m.ż. dzieci matka będzie potrzebowała uzupełnienia diety o ok. 1500 kcal/dobę* 2

Mama karmiąca piersią powinna pić więcej płynów o ok. 800-1000 ml więcej niż przed ciążą.

Łącznie zapotrzebowanie wynosi ok 3000 ml na dobę z czego ok 2l (70%) powinna stanowić woda źródlana oraz mineralna (nisko- lub średniozmineralizowana), niskosodowa (< 20 mg/l) i niskosiarczanowa (< 20 mg/l)* Rekomendowana jest indywidualnie dostosowana do kobiety aktywność fizyczna – docelowo ok 30 minut dziennie. Kobiety w okresie laktacji mogą uprawiać sport (nawet kilka razy w tygodniu: ćwiczenia fitness, bieganie, pływanie, rolki itd.), ale należy pamiętać, że zwiększa się wówczas zapotrzebowanie energetyczne i na składniki odżywcze, zatem gęstość odżywcza spożywanych posiłków również musi być odpowiednio większa 3

KOFEINA:

Rekomendacje wskazują, że spożycie kofeiny nie powinno być wyższe niż 200 mg na dobę na podstawie wytycznych EFSA, a u mam wcześniaków i noworodków te ilości powinny być niższe (ze względu na czas półtrwania i przenikania przez gruczoł w okresie pierwszych dni życia) (LactMed podaje że te bezpieczne wartości mogą wynosić ok 300mg)

ALKOHOL

Rekomendacje mówią o rezygnacji ze spożywania alkoholu w okresie karmienia piersią ze względu na trudne w opinii autorów określenie metabolizmu u mamy.

Tu dodam od siebie, że jest to jedno z bardziej restrykcyjnych stanowisk w tym temacie na świecie. AAP w ostatnich wytycznych jest mniej restrykcyjna, jednak być może zalecenia polskie wynikają z wysokiego spożycia alkoholu w Polsce.

NIKOTYNA

Wytyczne podkreślają liczne skutki uboczne palenia nikotyny w czasie laktacji ale jednocześnie zaznaczają:

Wydaje się, że karmienie piersią i palenie papierosów przez matkę karmiącą jest mniej szkodliwe dla dziecka niż palenie i karmienie mieszanką*. 4

Jeżeli matka karmiąca nie może powstrzymać się od palenia papierosów, należy zminimalizować ryzyko dla dziecka poprzez drastyczne ograniczenie liczby wypalanych papierosów. 5

Kobieta nie powinna palić bezpośrednio przed karmieniem ani w czasie karmienia piersią. Jeżeli musi, powinna wypalać papierosa tuż po karmieniu. Kobieta karmiąca nie może palić papierosów ani pozwalać palić nikomu w obecności dziecka ani w pomieszczeniach, gdzie dziecko przebywa/mieszka 6

(…)

wydaje się, że papierosy elektroniczne jako produkty mało przebadane powinny być odradzane matkom karmiącym piersią*. 7

Ja też wspieram to stanowisko i uważam, ze należy dokonać wszelkich starań żeby rzucić palenie. Pamiętajcie że jeżeli którykolwiek z rodziców jest palaczem to zwiększa to ryzyko SUID i jest całkowitym przeciwwskazaniem do współspania!

W przypadku kolki diety eliminacyjne bez BMK czy laktozy nie są wskazane i stosuje się je tylko w przypadku alergii i należy zwrócić uwagę na przypadki nadużywania kofeiny lub niektórych przypraw (niestety rekomendacje nie podają o jakie przyprawy chodzi i nie dokopałam się do źródeł tego zalecenia).

Nie należy przerywać karmienia piersią w przypadku kolki.

Rekomendacje podkreślają, że mama karmiąca piersią nie powinna unikać w swojej diecie produktów powszechnie uznawanych za alergizujące. Wytyczne przytaczają podobne dane o których pisałam w swoich ostatnich postach na temat alergii: objawy (regurgitacje, kolki, wysypki) obserwuje się u 15-20% niemowląt, tymczasem potwierdzona alergia na białka mleka krowiego dotyczy < 1% dzieci* 8 Dodatkowo zauważają, że diety eliminacyjne mogą bardziej szkodzić mamom niż pomagać dzieciom. Większość matek karmiących piersią, których niemowlęta mają alergię pokarmową, nie musi unikać alergenów w swojej własnej diecie. Jednak w rzadkich przypadkach może to być rozważane**. 9

Karmienie piersią jest preferowanym sposobem żywienia dzieci z alergią na białko mleka krowiego. W przypadku takiej alergii należy zawsze indywidualnie rozważyć eliminację BMK z diety oraz eliminację mleka kiego, owczego i przetworów wyprodukowanych na ich bazie.

Wytyczne mówią, że taka eliminacja może być prowadzona JEDYNIE pod opieką lekarza i dietetyka i jedynie w medycznie uzasadnionych i potwierdzonych przypadkach. Samodiagnoza nie jest tutaj wskazaniem do eliminacji, ani nawet „podejrzenie” z powodu krosty na buzi czy „kolki”. Diagnoza opiera się na kontrolowanej eliminacji i prowokacji.

Wprowadzenie diety nie może polegać wyłącznie na usunięciu produktów z diety matki, ale musi zawierać listę zamienników żywności, która pozwoli kobiecie uzupełnić dietę w składniki odżywcze, które zostaną ograniczone poprzez wyeliminowanie określonych produktów. 10

Eliminacja białka mleka krowiego to dla kobiety ważna eliminacja chociażby w kontekście ilości białka oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz wymaga eliminacji mięsa wołowego. Dlatego ważna jest suplementacja wapniem w przypadku takiej eliminacji.

Eliminacja prewencyjna orzechów z diety mamy karmiącej piersią nie jest wskazana i jedynie uzasadniona wtedy kiedy mama sama ma na orzechy alergię.

Diety wegetariańskie i wegańskie kiedy są prawidłowo zbilansowane są jak najbardziej także właściwe w okresie laktacji co także potwierdzają nowe wytyczne! Witamina B12, cynk i wapń to główne składniki diet na które w dietach bezmięsnych i roślinnych trzeba zwrócić uwagę – wytyczne podkreślają, że:

ograniczenie produktów zwierzęcych lub całkowite ich wyeliminowanie (weganizm) wiąże się z ryzykiem niedoboru tych składników, które występują w dużych ilościach w mięsie, rybach i innych produktach pochodzenia zwierzęcego (np. nabiale)* 11

Dla weganek rekomendowana jest suplementacja DHA pochodzącego z alg morskich: Crypthecodinium cohnii, które mają go w swoim składzie nawet 40%.

Wytyczne potwierdzają, że wegańska suplementacja DHA jest jak najbardziej skuteczna tak jak suplementacja niewegańska.

U wegańskich mam karmiących rekomenduje się większe spożycie produktów bogatych w żelazo niehemowe (1,8-krotnie wyższe) tj. 18 mg/dobę dla mam u których nie występuje okres i 32 mg/dobę u tych u których okres już powrócił. Rekomendacje zalecają też zwiększenie podaży cynku na dietach wegetariańskich o 50% (18 mg/dobę) 12

Wapń u mam niespożywających przetworów mlecznych i mięs można go uzupełniać spożywając warzywa zielone (np. jarmuż, brokuły, kapusta pak-choy, inne liściaste odmiany kapusty) oraz soki owocowe wzbogacane jabłczanem lub cytrynianem wapnia, a także warzywa o niskiej zawartości szczawianów (…) Ze względu na zróżnicowaną dostępność wapnia z różnych produktów pochodzenia roślinnego zaleca się, aby kobiety karmiące piersią spożywały w ciągu dnia ok. 6 porcji produktów bogatych w ten składnik, w tym co najmniej 1 porcję produktów fortyfikowanych, np. 1 szklanka wzbogacanego w wapń napoju roślinnego* 13

Według wytycznych witamina B12 u weganek wymaga suplementacji, a u mam spożywających jaja i produkty mleczne może ona nie być potrzebna.

W najnowszych wytycznych zaleca się:

podaż EPA + DHA na poziomie 250 mg/dobę + dodatkową suplementację DHA w dawce uzależnionej od częstości spożywania ryb. W przypadku kobiet, które jadają ryby 1-2 razy w tygodniu dawka suplementacyjna DHA powinna wynosić min. 200 mg/dobę, natomiast u kobiet, które jadają ryby rzadziej lub wcale: 400-600 mg/dobę. Kobietom stosującym dietę roślinną rekomenduje się preparaty, które zawierają DHA pochodzące z alg morskich (Schizochytrium sp. lub Crypthecodinium cohnii) hodowanych w kontrolowanych warunkach*. 14

Przyjmuje się, że spożycie ryb morskich w liczbie 2 porcji tygodniowo odpowiada przyjęciu EPA + DHA na poziomie 250 mg/dobę (…)

ryby i owoce morza mogą być zanieczyszczone metalami ciężkimi (m.in. metylortęcią, ołowiem, kadmem) oraz zanieczyszczeniami organicznymi, do których zalicza się dioksyny i polichlorowane bifenyle (…)

Zaleca się, aby matki w okresie laktacji unikały spożywania ryb pochodzących z zanieczyszczonych akwenów oraz gatunków ryb drapieżnych, długożyjących, w których stopień kumulacji metali ciężkich i innych zanieczyszczeń jest najwyższy (…) korzyści zdrowotne wynikające z umiarkowanego spożywania ryb przez kobiety ciężarne i karmiące piersią zdecydowanie przeważają nad ryzykiem.*. 15

.

Zgodnie z najnowszymi zaleceniami, rekomenduje się, aby wszystkie kobiety karmiące piersią suplementowały witaminę D pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy krwi. Wartościami, do których należy dążyć, jest stężenie na poziomie 30-50 ng/ml (optymalne). Jeżeli oznaczenie stężenia 25(OH)D nie jest możliwe, zalecana jest suplementacja witaminą D w dawce 2000 IU/dobę przez cały okres karmienia piersią. 16

U mam otyłych rekomendacje wskazują na potrzebę zwiększenia podaży witaminy D dwukrotnie.

Zapotrzebowanie na żelazo w czasie karmienia piersią jest niższe niż w ciąży

Niższe zapotrzebowanie na żelazo wynika z utrzymującego, się po porodzie braku menstruacji. Czas do wystąpienia miesiączki określa się średnio na ok. 6 miesięcy od porodu, należy jednak podkreślić, że jest to sprawa indywidualna (…) Wiele kobiet nie ma miesiączki przez cały okres karmienia piersią, podczas gdy u innych powraca ona już po kilku tygodniach od porodu. (…)

Odpowiednia podaż żelaza u matek karmiących powinna być pokrywana przez źródła żelaza hemowego i niehemowego występujące w zrównoważonej diecie* 17

Mleko matki jest jedynym źródłem jodu dla niemowląt karmionych piersią. Stwierdzono, że niedobory jodu nie występują w okresie poporodowym, a zawartość tego pierwiastka w mleku kobiecym jest wystarczająca do pokrycia zapotrzebowania niemowląt. Zaleca się spożywanie soli spożywczej (wzbogaconej jodkiem potasu) w ilości 4-6 g/dobę (…) Jeżeli u kobiety karmiącej piersią zostaną stwierdzone niedobory jodu, należy wprowadzić suplementację preparatami jodku potasu w ilości 150 μg (potasowa/dietetyczna sól kuchenna lub jodowana woda) 18

Do suplementacji jodu jak do każdej innej suplementacji należy podchodzić indywidualnie!

Matka karmiąca piersią powinna codziennie spożywać z dietą ok. 1000-1300 mg wapnia Pokrycie zapotrzebowania na wapń u kobiety w okresie laktacji można osiągnąć poprzez codzienne spożywanie ok. 4 porcji produktów, które są dobrym źródłem tego pierwiastka. Utrata masy kostnej w okresie laktacji jest przejściowa i ulega wyrównaniu po jej zakończeniu dzięki mechanizmom homeostatycznym. Suplementacja diety matki w okresie laktacji preparatami zawierającymi wapń jest konieczna jedynie w przypadku (…) np. przy nietolerancji laktozy lub alergii na białka mleka krowiego 19

Wpływ diety i suplementacji na zawartość w mleku kobiecym 20