Zespół Raynauda w karmieniu piersią

Ten syndrom jest niekiedy nazywany fenomenem Raynauda, szczególnie kiedy pojawia się w brodawce u mam karmiących piersią. Jak objawia się ten fenomen?

Pierś mamy po karmieniu blednie, różowieje, czerwienieje, niekiedy też sinieje. Całemu procesowi towarzyszy najczęściej ból – silny, palący, niekiedy promieniujący do piersi i pulsujący.

Dzieje się tak na skutek skurczy naczyń krwionośnych szczytu brodawki, o różnym podłożu. U niektórych kobiet zespół ten manifestuje się przed macierzyństwem blednięciem palców nóg i rąk. Może on pojawiać się samodzielnie – jest to wtedy pierwotny zespół Raynauda – na skutek m.in. działania chłodu czy stresu, który nasila objawy. Często występuje z innymi problemami autoimmunologicznymi, np. w reumatoidalnym zapaleniu stawów, toczniu, chorobach tkanki łącznej, chorobach tarczycy – taki zespół Raynauda jest nazywany wtórnym^{1 2 3}.

Wiele mam jednak przed karmieniem piersią nie spotyka się z problemami występującymi w przebiegu zespołu Raynauda, zanim nie znacznie karmić piersią.

Ryzyko wystąpienia objawu zwiększa się:

• na skutek działania chłodnego powietrza lub nagłej zmiany temperatury z ciepłej na zimną (np. jak dziecko wypuści z buzi brodawkę na dworze)
• jeżeli u mamy występują choroby autoimmunologiczne
• jeżeli mama cierpi na migreny
• jeżeli u mamy lub w jej rodzinie występują problemy z krążeniem

Przy objawach, takich jak ból, zmiany koloru brodawki po karmieniu od bladego do nawet niekiedy sinego, ważna jest dobra diagnoza. Często syndrom jest mylony z grzybicą brodawki i wdrażane jest leczenie długotrwałe z małymi efektami, a dokuczliwości pozostają bez zmian. Dokuczliwości dodatkowo wzmaga wietrzenie czy suszenie brodawki, a uczucie ściągnięcia skóry czy przesuszenia często zgłaszane przez mamy, mogące być wynikiem leczenia środkami na grzybicę, potęguje bolesność.

Warto przy bolesności podczas karmienia i przy pojawiających się zmianach koloru brodawki sprawdzić też technikę karmienia, bo niektóre mamy mają zwiększoną bolesność wynikającą z nieprawidłowej techniki przystawiania dziecka. Jak się okazuje, czasem przyczyną skurczów naczyń krwionośnych jest bolesność w czasie karmienia, więc niekiedy korekta sposobu karmienia pomaga na występujące po karmieniu objawy.

Pamiętaj, że zmiany koloru szczytu brodawki, sinienie i przekrwienie mogą też być związane z problemami z wędzidełkiem⁴.

Są też mamy, które mimo występowania zmian koloru brodawki nie odczuwają dokuczliwego bólu, a jedynie dyskomfort lub podrażnienie.

Warto wiedzieć, że zespół Raynauda najczęściej nie ogranicza się do jednej brodawki, co może pomóc z rozróżnieniem go od innych problemów.

Niestety, zespół Raynauda nie jest przypadłością wyleczalną, jednak niedogodności, jakie mogą pojawiać w jego przebiegu, można łagodzić.

Co można zrobić przy bolesności piersi i zmianie koloru brodawki po karmieniu ^{5 6 7 8 9}:

• Ubieraj się ciepło, szczególnie w okolicy biustu, otaczając ciepłą uwagą brodawkę. Ważne, żeby zwrócić uwagę na częste zmienianie wkładek laktacyjnych oraz dbałość o to, żeby stanik i ubranie nie były wilgotne od mleka. Wilgotność może potęgować uczucie wychłodzenia.
• Warto karmić w ciepłych warunkach – nie w przeciągach, nie pod klimatyzatorem, nie na dworze w zimne dni.
• Warto zadbać o to, żeby dobrze się rozgrzać, zanim wyjmiemy pierś. Nie karm na zewnątrz, jeżeli jesteś zziębnięta.
• Ogranicz spożywanie kofeiny – pamiętaj, że kofeina jest nie tylko w kawie¹⁰.
• Ogranicz przyjmowanie nikotyny, czyli palenie¹¹. Już dwa papierosy dziennie mogą znacznie nasilać objawy.
• Nie wietrz brodawek.
• Po zakończeniu karmienia od razu ukryj pierś w ciepłym biustonoszu lub osłoń przed zimnem.
• Możesz poprawiać ukrwienie i krążenie w brodawkach i piersiach poprzez stosowanie masażu brodawki z olejkiem do masażu czy oliwą z oliwek – pamiętaj, że nie można masować forsownie piersi karmiącej.
• Stosuj ciepłe, ale suche okłady, nie wilgotne, bo te mogą potęgować uczucie chłodu.
• Suplementacja witaminą B6 i magnezem często pomaga. Zadbaj o dostateczną podaż wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Suplementacja tych składników może pomóc dopiero po kilku tygodniach od wdrożenia, pamiętaj, że należy ją stosować po konsultacji ze specjalistą.
• Jedz dużo orzechów, tłustych ryb morskich o niskiej zawartości rtęci, bananów. Włączenie imbiru do diety także może pomóc.
• Unikaj leków obkurczających błony śluzowe, pseudoefydryny, leków z flukonazolem – mogą nasilać objawy. Antykoncepcja hormonalna doustna także może je nasilać.
• Unikaj stresu (wiem, łatwo powiedzieć) – stres może nasilać objawy zespołu Raynauda. Możesz wypróbować techniki relaksacyjne jak joga czy medytacja, ale w przypadku stresu o dużym nasileniu rozważyć można wizytę u psychologa.
• Lekarz może zalecić leczenie nifedypiną.
• Jeśli tylko możesz, to podejmij aktywność fizyczną o niewielkim nasileniu. Aktywność fizyczna poprawia krążenie krwi.

Różnicowanie zespołu Raynauda  wymaga znajomości problemów w laktacji na poziomie zaawansowanym i dlatego często jest on mylony z grzybicą. Najlepiej diagnozować się u Międzynarodowego Konsultanta Laktacyjnego (IBCLC) albo Certyfikowanego Doradcy laktacyjnego (CDL), albo położnej z obszerną wiedzą laktacyjną.

Oznakami, które mogą wskazywać na zespół Raynauda w różnicowaniu od grzybicy, są: brak oznak infekcji u dziecka, brak lub niewielki świąd skóry piersi, brak typowych objawów infekcji grzybiczej jak suchość i błyszczenie brodawki, brak ranek (ale nie wtedy, kiedy zespół powodowany jest nieprawidłową techniką karmienia), brak stałego zaróżowienia brodawki, brak łuszczenia się skóry, brak piekącego bólu poza karmieniami.

korekta: AD VERBA

1. Karmienie piersią w teorii i praktyce. Podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy, Magdalena Nehring-Gugulska, Monika Żukowska-Rubik, Agnieszka Pietkiewicz, Medycyna Praktyczna 2017
2. Dr. Jack Newman’s Guide To Breastfeeding, Revised Edition, Jack Newman,‎ Teresa Pitman, Pinter and Martn
3. Karmienie piersią. Siedem naturalnych praw, Mohrbacher Nancy, Kendall-Tackett Kathleen, Agora 2018
4. https://www.hafija.pl/2016/10/czy-podcinanie-wedzidelka-ma-sens.html
5. https://breastfeedingnetwork.org.uk/wp-content/dibm/Raynauds%20and%20breastfeeding.pdf
6. https://www.breastfeedinginc.ca/informations/vasospasm-and-raynauds-phenomenon/
7. Raynaud’s Phenomenon of the Nipple: A Treatable Cause of Painful Breastfeeding Jane E. Anderson, Nancy Held, Kara Wright Pediatrics Apr 2004, 113 (4) e360-e364; DOI: 10.1542/peds.113.4.e360
8. https://www.jgh.ca/documents/81/Vasospasm%20px%20handout_2016.pdf
9. https://breastfeeding.support/nipple-vasospasm-breastfeeding/
10. https://www.hafija.pl/2017/12/laktacjaikawa.html
11. https://www.hafija.pl/2016/11/karmienie-piersia-i-palenie-papierosow-2016.html