Po co nam niemedyczne wsparcie laktacyjne?

Niemedyczne wsparcie laktacyjne – używane nazwy:

• Peer-support
• Wsparcie niemedyczne
• Wsparcie rówieśnicze

Niemedyczne wsparcie laktacyjne to wsparcie w karmieniu piersią, którego ogromnie potrzebują mamy, rozpoczynające karmienie piersią, karmiące piersią – długo i krótko oraz mamy kończące karmienie piersią. Laktacja to nie jest tylko medycyna. Laktacja to emocje, laktacja to rodzicielstwo, laktacja to proces obejmujący każdą sferę życia kobiety: zdrowotną, emocjonalną, intymną, zawodową i wiele innych np. Relacje z matką czy partnerem. Niemedyczne wparcie laktacyjne pomaga mamie odnaleźć środowisko, które jest przyjazne i wspierające dla karmienia piersią ale także wspierające dla mamy. Miejsce gdzie mama borykając się z trudnościami znajdzie zrozumienie swoich trosk i smutków. Pełne empatii, wsparcie bez oceniania i wydawania zaleceń, pełne przekazywania wiedzy bez uprzedzeń i w pełnym zrozumieniu pozwala mamom czuć się bezpiecznie w swoich decyzjach związanych z karmieniem piersią.

Nic dziwnego, że największa organizacja wsparcia niemedycznego La Leche League, do swoich szeregów zaprasza mamy, które mają doświadczenie w karmieniu piersią i jak nikt inny rozumieją inne mamy. Rodzicielstwo, trzeba sobie to powiedzieć jasno, najpełniej rozumie drugi rodzic, który jest lub był w podobnym momencie swojego życia, zmagał się z podobnymi wyzwaniami i czuje jak trudno jest na poziomie społecznym czy rodzinnym po prostu karmić piersią. Że nie wystarczy tylko chcieć, że  nie wystarczy się zorganizować.

Są dowody na to, że kobiety uważają wsparcie niemedyczne za wartościowe. Poprzez wsparcie rówieśnicze, kobiety mogą dzielić się swoimi doświadczeniami oraz zdobywać informacje i kontakty społeczne, co może zapewnić stałe wsparcie.1

Wspieranie kobiet w karmieniu piersią

1.5.9 Zapewnij opiekę w karmieniu piersią  dostosowaną do indywidualnych potrzeb kobiety Poprzez informowanie o dostępności wsparcia peer support.

1.5.15 W przypadku utrzymujących się obaw, rozważ:

－ skierowanie do dodatkowego wsparcia, takiego jak konsultacja laktacyjna lub peer-support

W A realist review of one‐to‐one breastfeeding peer support experiments conducted in developed country settings 2 autorka pisze, że matki, które doświadczają ciepłych relacji z osobami wspierającymi niemedycznie, często czują się umocnione w przezwyciężaniu wyzwań i osiąganiu celów karmienia piersią. Szczególnie cenione są relacje, które pogłębiają się z biegiem czasu. Sama świadomość, że ta wpierająca osoba będzie w kontakcie, może pomóc niektórym matkom przezwyciężyć wyzwania. Wsparcie niemedyczne po porodzie we właściwym czasie może pomóc mamie przetrwać trudny okres.

Matki cenią przyjazne, kompetentne i proaktywne przedstawicielki wsparcia niemedycznego. Tło społeczne odgrywa mniejszą rolę, chociaż nadal jest ważne. Cechy te w badaniach są dla mam ważniejsze niż  ukończone obszerne szkolenia.

Niemedyczne wsparcie laktacyjne tzw. Peer-support działa w wielu krajach jednak jeżeli wsparcie to nie odpowiada na  potrzeby populacji docelowej, jeśli nie ma poparcia ze strony pracowników ochrony zdrowia, jeśli osoba udzielająca wsparcia nie jest dostępna lub przystępna, to naprawdę nie ma znaczenia, jak dobrze jest wyszkolona, czyli jak dobrze radzi sobie w pracy indywidualnej.

Wsparcie nie działa jeżeli otoczenie mamy nie uważa go za istotne, jeśli pracownicy ochrony  zdrowia czują się niekomfortowo pracując z osobami niemedycznymi a matki otrzymają nieprzychylne opinie na ten temat – interwencja straci wiarygodność.

Wsparcie to, żeby działało musi być oferowane w dobrym momencie – najlepiej wtedy kiedy jest najwięcej wątpliwości i pytań – okres okołoporodowy jest takim momentem.

Musi być proaktywne. Nie będzie dobrze działało wsparcie reaktywne tj. tylko na żądanie.

Wsparcie niemedyczne, żeby pomagało musi być oferowane odgórnie, musi być dostępne i osoby udzielające tego wsparcia muszą wychodzić do rodzin, wiedza o tym, że ono istnieje musi być dostępna. Po wsparcie same sięgają zwykle mamy świadome, posiadające edukację i większą wiedzę. To mamy niepewne siebie, wątpiące najczęściej potrzebują go najbardziej i najczęściej nie wiedzą, że ono istnieje.

W  wytycznych WHO i UNICEF 10 kroków do udanego karmienia piersią (Inicjatywa w Polsce nosząca nazwę Szpitali Przyjaznych Dziecku realizowana przez KUKP)  w  Implementation Guidance 3, zaznaczono, że poprawa wsparcia w zakresie karmienia piersią w podstawowej opiece zdrowotnej wspólnie z silnym wsparciem peer-support (wsparcia niemedycznego), są  istotne, aby mamy mogły z powodzeniem karmić piersią.

Wsparcie w społecznościach lokalnych to krytyczny krok dla utrzymania karmienia piersią ponad pierwsze kilka tygodni życia dziecka. Wykazano, że wskaźniki karmienia piersią są wyższe a interwencje bardziej skuteczne gdy opieka w ramach podstawowej ochrony zdrowia  jest połączona ze wsparciem peer-support. Global Breastfeeding Collective pod kierownictwem WHO i UNICEF rekomendują rozwijanie  wielu typów sieci wsparcia karmienia piersią poprzez:

• Podstawową opiekę zdrowotną
• Ośrodki zdrowia,
• pracowników opieki zdrowotnej,
• osoby udzielające patronaży w domu
• poradnie laktacyjne, konsultantów, doradców laktacyjnych
• Pielęgniarki/położne,
• niemedyczne osoby udzielające wsparcia
• grupy wsparcia mamy dla mam

Stanowi to element 10. kroku inicjatywy Szpitali Przyjaznych Dziecku – koordynacji wypisu w zapewnieniu ciągłości opieki.

Każda matka powinna być poinformowana o dostępnym wsparciu w karmieniu piersią  po wyjściu ze szpitala. Tym wsparciem w lokalnej społeczności wymienionym w  Implementation Guidance UNICEF i WHO są:

• podstawowa opieka zdrowotna
• Wizyty patronażowe
• poradnie laktacyjne, konsultanci i doradcy laktacyjni
• pielęgniarki/położne
• niemedyczne osoby udzielające wsparcia
• grupy wsparcia mamy dla mam
• Poradnictwo zdalne

Przegląd (Trickey  2017) sugeruje, że można zauważyć pozytywne skutki wynikające z działania peer-support nie tylko na poziomie poprawy karmienia piersią u mamy, ale i na poziomie systemu opieki zdrowotnej i szerszej społeczności. Efekty obejmują zmiany postaw i przekonań pracowników ochrony zdrowia, zmiany oczekiwań matek co do opieki, jaką powinny otrzymać, oraz zmiany w akceptowalności i widoczności karmienia piersią w środowisku lokalnym. Potencjał peer-support, który może przyczynić się do tych szerszych efektów, należy rozważyć na etapie organizacji peer-support w społecznościach. Oznacza to, że nie tylko myślimy o mamach i o wskaźnikach karmienia piersią, ale też o budowaniu obrazu karmienia piersią w społeczeństwie i świadomości istoty karmienia piersią wśród osób niekarmiących piersią.

W przeglądzie Cochrane z 2016 roku znaleziono dane naukowe wskazujące na to, że edukacja w zakresie karmienia piersią pod kierunkiem pracowników ochrony zdrowia oraz poradnictwo prowadzone przez osoby niebędące pracownikami ochrony zdrowia oraz interwencje wsparcia peer-support mogą przyczynić się do pewnej poprawy liczby kobiet rozpoczynających karmienie piersią.

Przegląd Cochrane z 2017 roku pokazał, że kiedy mamom oferuje się, skrojone na miarę wsparcie w karmieniu piersią wydłuża się czas trwania i wyłączność karmienia piersią. Wsparcie może być oferowane zarówno przez osoby medyczne, jak i przez osoby wsparcia niemedycznego lub przez kombinację obu rodzajów wsparcia. 4

W dokumencie Global Breastfeeding Collective SKILLED BREASTFEEDING COUNSELLING  znajdziemy informację, że zapewnienie wsparcia w karmieniu piersią, poradnictwo laktacyjne dla mam i innych członków rodziny przez pracowników ochrony zdrowia, wsparcie niemedyczne, poradnictwo pielęgniarki, położnej i  doradcy laktacyjnego może zwiększyć wyłączność karmienie piersią o 48 procent.

WHO i UNICEF rekomendują finansowanie  szkoleń w zakresie: doradztwa w zakresie karmienia piersią dla pracowników ochrony zdrowia, w tym lekarzy, pielęgniarek, położnych, dietetyków, konsultantów laktacyjnych i osób niemedycznych wspierających w karmieniu piersią tzw. Peer supporters 5

Peer breastfeeding counsellor (Niemedyczny doradca laktacyjny):  Paraprofesjonalni doradcy w zakresie karmienia piersią, którzy mają własne doświadczenie w karmieniu piersią i dzielą się doświadczeniami z populacją, której służą. Nazywanie również  doradcami „mama-mamie”.

Peer breastfeeding support group (Grupa wsparcia karmienia piersią): grupa matek, które spotykają się regularnie, aby podzielić się swoimi doświadczenia karmienia piersią i wiedzą, aby wspierać się nawzajem w karmieniu i opiece nad nimi niemowlętami. Grupa wsparcia rówieśniczego może być moderowana przez profesjonalistę lub paraprofesjonalistę, który może: udzielać porad dotyczących karmienia piersią  matkom. Nazywa się to wsparcie „grupa wsparcia dla mam lub grupy wsparcia „mama-mamie”.

Wytyczne WHO ‘Counselling of women to improve breastfeeding practices’  w swoich sześciu rekomendacjach wymieniają m.in.  ciągłość opieki, przez odpowiednio przeszkolonych pracowników ochrony zdrowia oraz lokalnych niemedycznych doradców ds. karmienia piersią: peer support. 6

WHO podkreśla, że Zarówno pracownicy ochrony zdrowia, jak i paraprofesjonaliści (niemedyczne poradnictwo) są w stanie zapewnić właściwe poradnictwo dotyczące karmienia piersią. Różne grupy wspierające w  karmieniu piersią będą miały różne umiejętności poziomy  wiedzy i wykształcenia.

Podstawowe kompetencje w zakresie poradnictwa w zakresie karmienia piersią obejmują umiejętność wykonywania trzech kroków poradnictwa  (3a – Asses, Analyse, Act) udzielanie matkom praktycznej pomocy w karmieniu piersią i odpowiadanie na częste pytania lub wątpliwości. Każdy rodzaj osoby opiekującej się mamą karmiąca tj. medyczni i niemedyczni doradcy ds. karmienia piersią powinni rozpoznać problemy wymagające skierowania do dalszej specjalistycznej oceny klinicznej.

Osoby wspierające peer-support  jak wykazały badania są skuteczne w informowaniu, zachęcaniu i wspieraniu w karmieniu piersią zarówno  mam pozostających w domu jak i pracujących.

The Breastfeeding Heritage and Pride (BHP)  program w USA kierowany do hiszpańskiej ludności. Program BHP zatrudnia doradców peer-support z różnych społeczności o niskich dochodach, którzy:  karmili  piersią, aby pomagać zarówno w  środowisku, jak i w opiece zdrowotnej.

Peer support: Canada’s Breastfeeding Buddies Programme in Waterloo Region, Ontario  – https://www.breastfeedingbuddies.com/

Analiza 136 ankiet przed- i po udziale w programie pokazała:

• Nastąpiła poprawa oceny pewności i komfortu karmienia piersią przed i po warsztatach.
• samoocena uczestniczek dotyczące pewności siebie w zakresie karmienia piersią wzrosły średnio o  65%,
• samoocena ich wiary w  zdolność do karmienia piersią wzrosła o 43%,
• o 60% wzrosła pewność siebie w rozwiązywaniu przyszłych problemów związanych z karmieniem piersią,
• samoocena komfortu karmienia dziecka wzrosło o 13%,
• samoocena komfortu podczas publicznego karmienia piersią wzrosła o 20%
•  co więcej, 132 na 136 uczestniczek wskazało, że mają teraz wiedzę na temat tego, gdzie szukać pomocy w  karmieniu piersią  w społeczności

Wsparcie niemedyczne peer support jest też istotne dla pomocy w sytuacjach kryzysowych o czym w swojej publikacji OPERATIONAL GUIDANCE: BREASTFEEDING COUNSELLING IN EMERGENCIES 7

• Wsparcie niemedyczne – osoby te często mają podobne doświadczenia do doświadczeń innych kobiet dotkniętych kryzysem, które może ułatwiać budowanie relacji, a czasami może być ważnym źródłem wsparcia społecznego gdy sieci i struktur społecznych są zakłócone.

• Kiedy brakuje prywatności mogą pomóc w budowaniu pewności siebie podczas karmienia piersią w obecności innych.

• Szkolenie i oddelegowywanie  peer supporters może zapobiec niepotrzebnemu korzystaniu z preparatów mlekozastępczych w sytuacjach kryzysowych

• Niemedyczne wsparcie laktacyjne w społecznościach dotkniętych kryzysem może potencjalnie poprawić dostęp do opieki, złagodzić presję przeciążonych systemów opieki zdrowotnej,

• pomaga przezwyciężyć bariery językowe,

• pozwala na większe zaufanie i lepsze zrozumienie tematów wrażliwych kulturowo,

• umożliwia jednoczesne skupienie się na wzmacnianiu lokalnego potencjału i tworzeniu bardziej zrównoważonych usług  i umożliwia tworzenie samopomocy.

W obliczu tak ważnej sfery jaką jest karmienie piersią bardzo istotne i rekomendowane przez wszystkie organizacje zajmujące się zdrowiem dzieci i mam tworzenie wielopoziomowego wsparcia w karmieniu piersią i zrozumienia procesu karmienia piersią nie tylko przez pryzmat medycyny i patologii ale też rodzicielstwa, społeczeństwa, emocji, wspólnoty i fizjologii. Niemedyczne wsparcie laktacyjne jest jednym z niezbędnych elementów wspierania i promocji karmienia piersią.

Wsparcie niemedyczne jest ważne. Wsparcie niemedyczne jest skuteczne, a wskaźniki karmienia piersią zależą od liczby wspólnie kręcących się trybików. Każdy z nich ma swoje zadanie!